Behice Boran 110 yaşında

Türkiye’nin ilk kadın parti genel başkanı ve Türkiye İşçi Partisi (TİP) önderi Behice Boran, 110 yaşında. 1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı’nda doğan Behice Boran, hayatını eşitlik ve özgürlük mücadelesine adadı.

Boran, 77 yıllık hayatına akademisyenlik, yazarlık ve siyasi parti liderliği sığdırdı. Türkiye sosyalist hareketinin öncü isimlerinden Boran, 10 Ekim 1987’de Brüksel’de hayatını kaybetti.

Behice Boran kimdir?

Behice Boran 1 Mayıs 1910’da Bursa’da doğdu. Orta öğrenimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde yaptı. Kolejdeki öğretmeninin tavsiyesiyle Amerikan Michigan Üniversitesi (ABD) ona burs verme teklifinde bulundu. Michigan Üniversitesi’nde sosyoloji doktorasını tamamladıktan sonra 1939’da Türkiye’ye döndü ve Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi (DTCF) sosyoloji bölümüne doçent olarak atandı.

1941’de bir grup arkadaşıyla birlikte ‘Yurt ve Dünya’ ve ‘Adımlar’ dergilerini çıkarmaya başladı, ancak her iki dergi de 1944 yılında bakanlar kurulu kararıyla kapatıldı. ‘Görüşler’ dergisinde yayımlanan bir yazısından dolayı üç öğretim görevlisi ile birlikte hakkında tahkikat açıldı. Bunun üzerine Boran ve arkadaşları Danıştay’a dava açtılar ve kazanarak üniversitedeki görevlerine döndüler. Bir süre sonra Boran ve üç öğretim görevlisi hakkında yeniden dava açıldı, bu seferki sonuç Boran’ın üniversitedeki kadrosunun kaldırılmasıydı.

‘Kore’ye asker gönderilmesini eleştirdi, 15 ay ceza aldı’

1950’de Türk Barışseverler Cemiyeti’ni kurdu ve derneğin başkanlığını yaptı. Bir yıl sonra derneğin, Kore’ye asker gönderilmesini eleştiren tutumu nedeniyle 15 ay hapse mahkum edildi. Bu ceza, üniversitedeki öğretim üyeliğinden ihraç edilmesine yol açtı.

1951 yılında başlatılan ‘Türkiye Komünist Partisi’ soruşturmasından dolayı 1953 Eylül’ünde tutuklandı, bir yıl sonra tahliye oldu. 1962’de Türkiye İşçi Partisi’ne üye oldu. İlk kongrede genel yönetim kurulu ve merkez yürütme kurulu üyeliklerine, 1969’da genel sekreterlik görevine seçildi. Bu arada ‘Türkiye Sosyalizmi’ni ‘Hürriyetçi ve Güleryüzlü’ olarak tanımlayarak, Türkiye devriminin Leninist çizgiyi izleyeceğini söyleyen parti genel başkanı Mehmet Ali Aybar’ın bu çizgisine Sadun Aren’le birlikte karşı çıkan Boran, onun ‘bilimsel sosyalizmden sapmış olduğunu’ ilan etti ve Aybar’ın genel başkanlıktan alınmasına dönük bir kampanya başlattı. 3. kongre’de Aybar tekrar genel başkan seçilince tip fiilen iki başlı hale geldi ve Aren-Boran çevresi, SBKP ve Avrupa komünist partilerinin çizgisine uyarlanmış olan bir ideolojik çizgiyi savunan ‘Emek’ dergisini çıkarmaya başladı.

Parti genel başkanı seçildi

1970 yılında partinin 4. kongresinde Aybar tasfiye edildi ve Boran Genel Başkan seçildi. 12 Mart 1971 darbesi TİP’i kapatırken Boran da Sıkıyönetim Mahkemesi’nce tutuklandı. Merkez Yürütme Kurulu’nun bazı üyeleriyle birlikte yargılandı ve 15 yıl ağır hapse mahkum edildi.

2. TİP, 2 yılı aşkın bir süre cezaevinde kalan Boran’ın başkanlığında Nisan 1975’de kuruldu. 1977 seçimlerinde alınan oy oranının çok düşük düzeyde kalması parti içinde TKP ve TSİP’le yakınlaşma eğilimini güçlendirdi. Boran, 1 Mayıs 1979’da İstanbul’da 1 Mayıs’ın yasaklanması ve sıkıyönetim tarafından sokağa çıkma yasağı konmasını protesto ederek parti yöneticileri ve üyeleriyle birlikte Merter’de eylem yaptığı için tutuklandı ve hapis cezasına çarptırıldı.

1987 yılında hayatını kaybetti

12 Eylül 1980 darbesiyle 2. TİP de kapatıldı. Darbenin ardından kısa süre ev hapsinde tutulan Boran, daha sonra yurtdışına çıktı. 10 Ekim 1987’de Brüksel’de öldü. Türkiye’ye getirilen cenazesi Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi. 

(Kaynaklar: Wikipedia/biyografi.net)